Η «Ελληνική Πρωτοβουλία για την Ανοικτή Επιστήμη – ΕΠΑΕ» / «Hellenic Open Science Initiative – HOSI» συστάθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2022 από 13 κορυφαίους ελληνικούς φορείς έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας, με σκοπό τη συντονισμένη και συμμετοχική υλοποίηση πολιτικών Ανοικτής Επιστήμης στην Ελλάδα και την φροντίδα της επίσημης εθνικής συμβολής και εκπροσώπησης στο Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης (EOSC).
Η Ανοικτή Επιστήμη είναι το νέο πρότυπο πρακτικών, μέσων και συνεργασίας για την παραγωγή και διάθεση επιστημονικού έργου και αποτελεσμάτων της έρευνας, με άμεσο επιστημονικό, οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Αποτελεί κρίσιμη προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τη βιώσιμη ανάπτυξη, την καλύτερη παραγωγή και αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων, τη συνεργατικότητα, καθώς και τον εκδημοκρατισμό της γνώσης. Σκοπός του EOSC είναι να αναπτύξει ένα ενιαίο διαθεματικό διαδικτυακό περιβάλλον όπου οι επιστήμονες θα μπορούν να δημοσιεύουν, να βρίσκουν και να επαναχρησιμοποιούν δεδομένα, εργαλεία και υπηρεσίες ώστε να μπορούν να εκτελούν τις εργασίες τους καλύτερα.
Το Μνημόνιο Συνεργασίας (Memorandum of Understanding – MoU) που συνυπέγραψαν οι οργανισμοί αυτοί, αποτυπώνει τους όρους και τις διαδικασίες λειτουργίας της ΕΠΑΕ και αποτελεί συλλογικό επίτευγμα και προϊόν εντατικών διαβουλεύσεων της ομάδας εργασίας για την Ανοικτή Επιστήμη στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με το Άρθρο 2 του Μνημονίου Συνεργασίας στους σκοπούς της ΕΠΑΕ είναι:
- Να διαχειριστεί την Εθνική Εκπροσώπηση της χώρας στο EOSC Association, καθώς και σε όλα τα σχετικά όργανα και δράσεις του. Η ΕΠΑΕ αποτελεί «Εθνική Πρωτοβουλία για το Νέφος Ανοικτής Επιστήμης» (National Open Science Cloud Initiative – NOSCI) σύμφωνα με την ορολογία του EOSC.
- Να διαμορφώσει την εθνική στρατηγική, αλλά και πρωτοβουλίες και δράσεις, για την εφαρμογή της Ανοικτής Επιστήμης χώρα ενημερώνοντας και εξειδικεύοντας το ‘Εθνικό Σχέδιο για την Ανοικτή Επιστήμη’ το οποίο περιγράφει τους βασικούς άξονες πολιτικής και υλοποίησης για την Ανοικτή Επιστήμη στη χώρα και απευθύνεται προς την πολιτική ηγεσία, οργανισμούς χρηματοδότησης έρευνας, καθώς και το σύνολο των οργανισμών Έρευνας και Ανάπτυξης (Ε&Α) της χώρας.
Ιδρυτικά μέλη της ΕΠΑΕ αποτελούν οι ακόλουθοι φορείς: Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά», Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ), Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (Ε.Ι. Παστέρ), Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμιγκ», Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών ΕΛ/ΛΑΚ, Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ).
Από το 2019, η ομάδα αυτή συνεργάστηκε σε εξαιρετικό κλίμα για την ανάπτυξη της πρότασης για ένα Εθνικό Σχέδιο για την Ανοικτή Επιστήμη στην Ελλάδα, μέρος της οποίας έχει ήδη ενσωματωθεί στην Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού της χώρας. Στα αμέσως επόμενα βήματα της ΕΠΑΕ περιλαμβάνεται η σύγκλιση της πρώτης Γενικής Συνέλευσης και η υιοθέτηση του Εθνικού Σχεδίου για την Ανοικτή Επιστήμη στην Ελλάδα από τους οργανισμούς-μέλη της.
Ανοικτή Πρόσκληση
Τα ιδρυτικά μέλη της ΕΠΑΕ απευθύνουν ανοικτή πρόσκληση σε όλους τους φορείς από το ευρύτερο οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας να ενταχθούν στην ΕΠΑΕ συνυπογράφοντας το Μνημόνιο, καλώντας ταυτόχρονα το επιστημονικό και ερευνητικό προσωπικό της χώρας να μελετήσουν το Εθνικό Σχέδιο για την Ανοικτή Επιστήμη και να συμβάλουν ενεργά στη χάραξη και τον σχεδιασμό νέων πολιτικών και δράσεων. Ταυτόχρονα καλούν τα Υπουργεία Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Παιδείας και Θρησκευμάτων, και Ψηφιακής Διακυβέρνησης να συμβάλουν στο όραμα της ΕΠΑΕ, ως παρατηρητές ή/και ενεργά μέλη της.