Την Παρασκευή, 16 Μαΐου 2025, στη Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Πατρών πραγματοποιήθηκε η ημερίδα «Υπεύθυνη Έρευνα μέσα από την Ανοικτή Επιστήμη». Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου PATTERN, που αποτελεί μια δράση με στόχο τη προώθηση της Ανοικτής και Υπεύθυνης Έρευνας και Καινοτομίας (Open RRI), μέσω της ανάπτυξης και πιλοτικής εφαρμογής δραστηριοτήτων για ερευνητές και ερευνήτριες, όλων των επιπέδων. Οι εκπαιδεύσεις του προγράμματος, στοχεύουν στην ενίσχυση των μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων στον τομέα της Ανοικτής και Υπεύθυνης Έρευνας και Καινοτομίας, με απώτερο στόχο την ενδυνάμωση των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων. Συγκεκριμένα, στόχος του προγράμματος είναι να βοηθηθούν τα Ιδρύματα αυτά στην υιοθέτηση μιας μετασχηματιστικής διαδικασίας για την βελτίωση της ποιότητας της διεξαγόμενης έρευνας, αλλά και την ενίσχυση της ικανότητας αντιμετώπισης διάφορων κοινωνικών προκλήσεων εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας, ταυτόχρονα με τη διεύρυνση της αλληλεπίδρασης μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας.
Η συγκεκριμένη εκπαίδευση απευθυνόταν κυρίως σε ερευνητές και ερευνήτριες οποιουδήποτε επιπέδου, Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Κέντρων με έδρα τη Δυτική Ελλάδα ή την Πελοπόννησο (δηλ. Πανεπιστήμιο Πατρών, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), και σε μέλη νεοφυών επιχειρήσεων και τεχνοβλαστών που αναπτύσσουν ερευνητική δραστηριότητα. Για την πιο αποτελεσματική συμμετοχή των ενδιαφερόμενων ερευνητών/τριων, η ημερίδα χωρίστηκε σε δύο βασικά μέρη, από τα οποία οι συμμετέχοντες/ουσες μπορούσαν να επιλέξουν να παρακολουθήσουν ένα από τα δύο – ή και τα δύο.
Μέρος Α: Ανοικτή Επιστήμη & Ερευνητική Ακεραιότητα
Το πρώτο μέρος παρουσίασε ο Παναγιώτης Κάβουρας, ερευνητής και ειδικός σε θέματα επιστημονικής ακεραιότητας, ανοικτής επιστήμης και επικοινωνίας της επιστήμης, εργαζόμενος στο γραφείο του ΣΕΑΒ. Μέσα στις τρεις αυτές ώρες του πρώτου μέρους της εκπαίδευσης, καλύφθηκε ένα φάσμα πληροφοριών πάνω σε θέματα και καλές πρακτικές της Ανοικτής Επιστήμης και Ακεραιότητας της Έρευνας, σε συνδυασμό με μια μικρή ιστορική αναδρομή των κινημάτων αυτών στον χώρο της επιστημονικής έρευνας. Πέραν των διεθνών πρακτικών και πολιτικών, παρουσιάστηκαν τα εργαλεία τα οποία έχει αναπτύξει ο ΣΕΑΒ στοχεύοντας στην κάλυψη των αναγκών και τη διευκόλυνση των ερευνητών/ριών. Τέθηκαν προς συζήτηση σημαντικά ζητήματα, όπως οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ένας απλός ερευνητής/τρια, το πώς και γιατί μπορεί να γίνει η αναπαραγωγή της επιστημονικής έρευνας, καθώς και το ζήτημα της κρίσης της επαναληψιμότητας. Οι συμμετέχοντες/ουσες ήταν σε θέση να θέσουν τα ερωτήματα τους και να συζητήσουν προβληματισμούς ή θέματα τα οποία έχουν προκύψει σε εκείνους στα πλαίσια της δουλειάς τους.
Μέρος Β: Ορθές πρακτικές διαχείρισης ερευνητικών δεδομένων και επιστημονικών δημοσιεύσεων
Το δεύτερο μέρος της ημερίδας, εστίαζε στους βέλτιστους τρόπους διαχείρισης των ερευνητικών δεδομένων, ώστε να μπορούν να εντοπίζονται και να επαναχρησιμοποιούνται σωστά. Παρουσιάστηκαν επίσης παράγοντες, κριτήρια και εργαλεία επιλογής των ανοικτών μέσων δημοσίευσης, για αξιόπιστες επιστημονικές δημοσίευσης. Αυτό το μέρος χωρίστηκε σε δύο βασικές ενότητες.
Η πρώτη ενότητα, αφορούσε τις πρακτικές διαχείρισης ερευνητικών δεδομένων, την οποία παρουσίασαν η κα Θεοδώρα Καραΐσκου, εργαζόμενη στη Μονάδα Επιστημονικής Επικοινώνησης του ΣΕΑΒ, και ο κος Μάριος Μπαλατζάρας, βιβλιοθηκονόμος στη Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Σε διάρκεια δύο ωρών, και περισσότερο με την μορφή ενός εργαστηρίου παρά διάλεξης, παρουσιάστηκαν βασικοί ορισμοί και διαδικασίες σχετικά με τη διαχείριση των ερευνητικών δεδομένων σύμφωνα με τις αρχές FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable), ο κύκλος ζωής των ερευνητικών δεδομένων και η σημασία που έχει η κατανόηση του για τη διεξαγωγή ενός πλήρους και αποτελεσματικού πλάνου διαχείρισης ερευνητικών δεδομένων, καθώς και το πώς αυτά μπορούν στη συνέχεια να διαμοιραστούν σε ευρετήρια. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες/ουσες χωρισμένοι σε ομάδες μεταξύ τριών και πέντε ατόμων, κλήθηκαν να απαντήσουν σε πιθανά «σενάρια» διαχείρισης, τεκμηρίωσης, ή χρήσης ερευνητικών δεδομένων. Με την καθοδήγηση των ομιλητών, δημιούργησαν σχέδια διαχείρισης δεδομένων σε ένα πρώτο επίπεδο, ενώ μπόρεσαν και να τεκμηριώσουν δεδομένα σύμφωνα με τις αρχές FAIR.
Η δεύτερη ενότητα, αφορούσε τη δημοσίευση σε καθεστώς ανοικτής πρόσβασης, η οποία παρουσιάστηκε από την κα Αθανασία Σαλαμούρα, εργαζόμενη στη Μονάδα Επιστημονικής Επικοινώνησης του ΣΕΑΒ. Παρουσιάστηκαν τα βασικά στοιχεία της Ανοικτής Πρόσβασης, οι διάφορες μορφές της ομότιμης κρίσης – με έμφαση στην ανοικτή ομότιμη κρίση και τον τρόπο λειτουργίας της – καθώς και στο φαινόμενο των αρπακτικών περιοδικών/εκδοτών και των χαρακτηριστικών τους. Σε συνδυασμό με τις συνήθεις καλές πρακτικές, παρουσιάστηκαν τα εργαλεία τα οποία μπορούν να χρησιμοποιούν οι ερευνητές/τριες κατά τη διαδικασία δημοσίευσης μιας επιστημονικής εργασίας, καθώς επίσης αναφέρθηκαν οι υπηρεσίες που παρέχει ο ΣΕΑΒ ως προς τη δημοσίευση σε καθεστώς Ανοικτής Πρόσβασης.